Series:

០០២ សំណង់

ការសិក្សាកាន់តែស៊ីជម្រៅពីប្រភេទសម្ភារៈសំណង់ក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។

Nicely organized rows of stacked pre-cook clay bricks under a covered shelter.

អត្ថប្រយោជន៍នៃការស្វែងយល់ពីសម្ភារៈដែយប្រើប្រាស់

សម្ភារៈសំណង់គឺជាមូលដ្ឋានគ្រឹះក្នុងវិស័យស្ថាបត្យកម្ម​ និងសំណង់។ សារៈសំខាន់របស់វាពិតជាមានតម្លៃ ដោយស្ថាបត្យករ និងវិស្វករទាំងឡាយដែលមានភាពប៉ិនប្រសប់យល់ច្បាស់ពីគុណតម្លៃនៃពណ៌ ប្រភេទ និងប្រភពនៃសម្ភារៈទាំងនោះ។ ក្នុងវិស័យស្ថាបត្យកម្ម សម្ភារៈសំណង់អាចប្រើដើម្បីប៉ាន់ស្មានជារូបភាព និងចំណាប់អារម្មណ៍នៃទីតាំងឬអគារ។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ ស្ថាបត្យករអាចរចនាទីធ្លាទៅតាមចំណាប់អារម្មណ៍​ និងចំណង់ចំណូលចិត្តរបស់អតិថិជន។ ដោយឡែក វិស្វករប្រើប្រាស់សម្ភារៈសំណង់ដែលមានគុណភាពខ្ពស់ ដើម្បីជាភស្ដុតាងបង្ហាញពីសុច្ចរិតភាព ក៏ដូចជាភាពរឹងមាំនៃសំណង់ផងដែរ។

នេះមានបំណងសិក្សាកាន់តែស៊ីជម្រៅពីវិស័យសំណង់ រួមមានការសិក្សាលម្អិតពីសម្ភារៈសំណង់ដែលប្រើជាប្រចាំសម្រាប់សំណង់គេហដ្ឋានក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ការវិភាគលើឥទ្ធិពលនៃវប្បធម៌ និងប្រវត្តិសាស្ដ្រទៅលើការសាងសង់ ក៏ដូចជាចំណុចគោល និងស្ដង់ដាមួយចំនួនដែលយើងគ្រប់រូបគួរដឹង ដើម្បីទទួលបានគម្រោងមានសំណង់គេហដ្ឋានដែលមានគុណភាពខ្ពស់។

សម្ភារៈសំណង់ដែលនិយមប្រើប្រាស់ក្នុងប្រទេសកម្ពុជា

ស៊ីម៉ងត៍

ប្រភេទស៊ីម៉ងត៍ដែលគេនិយមប្រើប្រាស់បំផុតនោះគឺ “ស៊ីម៉ងត៍ផតឡែន” ដែលជាសមាសធាតុម៉ដ្ឋពណ៌ប្រផះ ផ្សំឡើងជាទូទៅពី ថ្មកំបោរ ដីឥដ្ឋ រ៉ែដែក និងម្នាងសិលា ដែលត្រូវបានកិន និងដុតចូលគ្នាយ៉ាងសព្វ។ សមាសធាតុដើមនីមួយៗសុទ្ធតែមានចំណែកចូលរួមក្នុងប្រតិកម្មផ្សេងៗគ្នា ដែលរួមបញ្ចូលគ្នាទាំងអស់ ធ្វើឲ្យស៊ីម៉ងត៍ទទួលបាននូវលក្ខណៈសមស្របសម្រាប់យកទៅប្រើប្រាស់ក្នុងការងារសំណង់ផ្សេងៗទៀត។ ជាឧទាហរណ៍ គេប្រើប្រាស់ម្នាងសិលានៅក្នុងស៊ីម៉ងត៍ដើម្បីជួយសម្រួល ឬកាត់បន្ថយល្បឿនប្រតិកម្មទាំងឡាយណាដែលមានវត្តមានទឹក ជៀសវាងកុំឲ្យស៊ីម៉ងត៍កកលឿនពេក។ ដោយឡែក បើនិយាយជារួមវិញ ស៊ីម៉ងត៍ដើរតួនាទីហាក់បីដូចជាកាវដែលភ្ជាប់ថ្ម ឬសមាសធាតុផ្សំផ្សេងៗទៀតឲ្យស្អិតជាប់គ្នាបានល្អ។

បេតុង

ចំណែកឯបេតុង វាគឺជាល្បាយស្មើសាច់មួយប្រភេទដែលផ្សំឡើងពីស៊ីម៉ងត៍ ដីខ្សាច់ គ្រាប់ថ្ម (ភាគច្រើនថ្មគ្រួស) និងទឹក ហើយត្រូវបានយកទៅប្រើប្រាស់ក្នុងសំណង់គ្រិះនៃហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធនានា ដែលអាចមានចាប់ពីរូបសំណាករហូតដល់សំណង់អគារធំៗ ខ្ពស់ៗទៀតផង។

ពាក្យថា ”ស៊ីម៉ងត៍” និង “បេតុង” គឺត្រូវបានប្រើប្រាស់ជំនួសគ្នាទៅវិញទៅមក ទោះបីជានិយមន័យពាក្យទាំងពីរនេះគឺសំដៅទៅលើសមាសធាតុពីរដោយឡែកពីគ្នាក៏ដោយ។ ក្នុងនោះ សមាសធាតុមួយជារូបធាតុផ្សំនៃសមាសធាតុមួយទៀត។ បើនិយាយឲ្យខ្លី ស៊ីម៉ងត៍គឺប្រៀបបានដូចជាម៉្សៅនំ ឯបេតុងវិញគឺអាចប្រៀបដូចទៅនឹងល្បាយនំខេក។

បេតុង ដែលជាល្បាយនោះ គឺអាចយកទៅច្នៃចេញជាគ្រឿងបង្គុំសំណង់ រូបសំណាក ផ្លូវ ។ល។ ដោយឡែក​ ក្រៅពីបេតុង ស៊ីម៉ងត៍ក៏អាចគេយកទៅប្រើប្រាស់សម្រាប់លាយបាយអរៀបឥដ្ឋ និងល្បាយបូកជញ្ចាំងផងដែរ។

ប្រភព៖ Cemnet គិតត្រឹមថ្ងៃទី០១ មិថុនា ២០២១

ថ្មកំបោរ គឺជាប្រភេទថ្មម្យ៉ាងដែលគេតែងប្រើជាវត្ថុធាតុដើមក្នុងការផលិតស៊ីម៉ងត៍។ យើងអាចសំគាល់ឃើញបានដោយងាយថា ទីតាំងរុករកថ្មកំបោរ ដែលគេអាចជីក ឬវាយយកថ្មបាន គឺជាតំបន់ជ្រលងដងភ្នំសម្បូរទៅដោយថ្មភ្នំមាននៅទូទាំងប្រទេសកម្ពុជា។ នាពេលបច្ចុប្បន្ននេះ តំបន់ដែលមានរោងចក្រផលិតស៊ីម៉ង់ត៍ធំៗក្នុងស្រុកមានចំនួន ២ គឺខេត្តបាត់ដំបង និងខេត្តកំពត ទៀតសោតខេត្តកំពតមានរោងចក្រផលិតស៊ីម៉ងត៍រហូតដល់ទៅ ៤ នៃទីតាំងសរុបទាំង ៥។ ផលិតផលសម្រេចនឹងបញ្ជូនទៅតាមក្រុមហ៊ុនផលិតបេតុងនានា និងចែកចាយទៅតាមទីផ្សារលក់បន្តសម្រាប់ការប្រើប្រាស់ដូចជា ការផលិតបាយអរ បាយអរបូកជញ្ជាំង ឬការ ប្រើប្រាស់ផ្សេងៗជាច្រើនទៀត៕

បេតុងអាម៉េ

បេតុងអាម៉េ សម្ដៅលើបេតុងមានបង្កប់សសៃដែក បង្កើននូវភាពធនឬភាពខ្លាំង ភាគច្រើនជាដែកថ្នាំងអំពៅ ដែលជួយរំលែកកម្លាំងទាញ កម្លាំងបង្កោង និងកម្លាំងសង្កត់ពីគ្រឿងបង្គុំសំណង់បេតុង។  

ដែកថ្នាំងអំពៅ គឺជាប្រភេទសសៃដែក ផលិតពីដែកថែប ត្រូវបានគេយកទៅបង្កប់ក្នុងបេតុង ដើម្បីជួយបន្ថែមភាពរឹងមាំរបស់បេតុង។ ក្នុងអំឡុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩២០-១៩៣០ គេតែងប្រើប្រាស់បេតុងអាម៉េជាមួយនឹងប្រភេទសសៃដែកកងរលោង ក្រោយមក មានដែកថ្នាំងអំពៅបង្កើតឲ្យប្រើប្រាស់ជំនួសវិញ ដោយសសៃដែកប្រភេទនេះ មានភាពធន់ល្អជាងដែកកងរលោងធម្មតា។ ម៉្យាងទៀតផ្ទៃខាងក្រៅរបស់ដែកថ្នាំងអំពៅមានលក្ខណៈថ្នាំងកងៗផុសលើដែក ជាលក្ខណៈពិសេសជួយឲ្យដែកប្រភេទនេះខាំជាប់ទៅនឹងបេតុងបានយ៉ាងល្អជាងដែករាបស្មើ។  

បេតុងអាចទប់ទម្ងន់បានយ៉ាងល្អជាមួយនឹងកំលាំងសង្កត់បង្កឡើងដោយទម្ងន់របស់មនុស្ស គ្រឿងសង្ហារឹម និងសម្ភារៈប្រើប្រាស់ផ្សេងៗដែលមាននៅលើអគារ នេះហៅថា “បន្ទុកអថេរ” ព្រោះជាបន្ទុកមានបម្រែបម្រួលតាមការចល័តរបស់វត្ថុ។ ប៉ុន្តែគុណវិបត្តិដ៏ធំវិញគឺ បេតុងងាយនឹងបែកប្រេះពេលប៉ះនឹងកំលាំងទាញ ឬអាចនិយាយបែបម្យ៉ាងទៀតថា នៅពេលដែលបន្ទុកអថេរ ទទួលនូវកំលាំងពត់ និងកំលាំងសង្កត់បេតុង។ ដោយសារតែបេតុងខ្វះភាពយឺត ដូច្នេះកំលាំងទាញ និងពត់សង្កត់ក្នុងរយៈពេលយូរ អាចបណ្ដាលឲ្យបែកប្រេះ ឬអាចឈានដល់ការបាក់ស្រុត។ ហេតុដូចនេះ ទើបដែកថ្នាំងអំពៅ ជាលោហៈធាតុត្រូវបានយកមកបង្កប់ក្នុងបេតុង (ដែលយើងហៅថាបេតុងអាម៉េ) មកបំពេញនូវកង្វះភាពយឺតនេះ ក៏ដូចជាជួយរំលែកនូវកំលាំងទាញផងដែរ។

ដែកថ្នាំងអំពៅត្រូវបានបែងចែកចំណាត់ថ្នាក់ យោងតាមកម្រិតភាពធន់ និងយឺត រួមជាមួយសមាសធាតុគីមីនៃដែកថែបដែលយកទៅផលិត។ ស្តង់ដារដែកក្នុងឧស្សាហកម្ម មានការកំណត់ផ្សេងៗគ្នាទៅតាមប្រទេសនានា (ឧទាហរណ៍៖ JIS-ជុប៉ុន ASIC/ACI-អាមេរិច ។ល។)។ សម្រាប់ប្រទេសកម្ពុជា ដែកថ្នាំងអំពៅ ត្រូវបានផលិតជាទូទៅគោរពតាមស្តង់ដារ JIS របស់ជប៉ុន។ ស្តង់ដារនេះ ជួយឲ្យវិស្វករ មានភាពងាយស្រួលក្នុងការចាត់ចំណាត់ថ្នាក់ប្រភេទដែកទៅប្រើប្រាស់តាមកាលៈទេសៈ អាស្រ័យភាពយឺតរបស់ដែក ថាតើដែកនេះអាចទ្រកំលាំងទាញបានប៉ុណ្ណា រហូតដល់ពេលបាត់បង់ទម្រង់ដើម។

ក្នុងចំណោមនោះ ចំណាត់ថ្នាក់ដែលទាបបំផុតគឺ ដែកខ្នាត SD295 (Steel Deformed 295 N/mm2) ដែលគេប្រើប្រាស់សម្រាប់ការងារបេតុងដែលពុំសូវមានភាពដាបខ្លាំងពេក ដូចជា ផ្លូវថ្នល់ ឬកំរាលខ័ណ្ឌជាន់ផ្ទាល់ដីជាដើម ដើម្បីជួយកាត់បន្ថយការចំនាយ។ ចំណែកឯដែកខ្នាត SD390 វិញ ត្រូវបានគេសម្គាល់ជាទូទៅថា ជាខ្នាតស្តង់ដាសម្រាប់ការងារសំណង់ជាច្រើនប្រភេទក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។  

គម្លាតដែកថ្នាំងអំពៅនិងផ្ទៃខាងក្រៅនៃបេតុង ដែលភាសាបច្ចេកទេសហៅថា “cover” - វាមានសារៈសំខាន់ដែលយើងត្រូវយកចិត្តទុកដាក់ ប្រសិនបើដែកថ្នាំងអំពៅនោះកាន់តែខិតជិតផ្ទៃខាងក្រៅ វាអាចមានហានិភ័យដោយការច្រែស ដែលបង្កពីកត្តាសមាសធាតុខាងក្រៅដូចជាទឹកនិងខ្យល់ - ហើយវានឹងផ្តល់ផលប៉ះពាល់ដល់ប្រសិទ្ធភាពនៃកម្លាំងពង្រឹងរបស់វា។ ដើម្បីសម្រេចបាននូវ cover មានលក្ខណៈត្រឹមត្រូវសម្រាប់គោលបំណងជាក់លាក់ណាមួយ គេត្រូវប្រើប្រាស់កំណល់បេតុងតូចៗរាងស៊ីឡាំង ដែលមានកំរាស់ពី ២០ ទៅ ៧០ មីលីម៉ែត្រ ដាក់នៅចន្លោះដែកថ្នាំងអំពៅនិងក្តារពុម្ព មុនពេលចាក់បេតុង នោះយើងនឹងអាចធានាបានថាដែកថ្នាំងអំពៅមិនមានការរំកិល។

ការប្រើប្រាស់ឥដ្ឋក្នុងប្រទេសកម្ពុជា

ប្រាសាទទាំងឡាយដែលបានសាងសង់ឡើងមុន​ ឬដើមសម័យអង្គរ (ដូចជាក្រុមប្រាសាទនៅតំបន់សំបូរព្រៃគុក ភ្នំគូលេន និងរលួស) គឺមានលក្ខណៈតូចច្រលឹង តម្រៀបឡើងអំពីឥដ្ឋបុរាណ និងលម្អដោយចម្លាក់ដ៏ប្រណិតឆ្លាក់លើបាយអ។ ប៉ុន្តែនៅពេលដែលសេដ្ឋកិច្ចរបស់អាណាចក្រខ្មែរកាន់តែរីកលូតលាស់ ប្រាសាទសាងសង់ក្រោយៗនោះក៏កាន់តែមានទំហំធំទៅៗ និងកាន់តែមានភាពអស្ចារ្យស្គឹមស្គៃផងដែរ។ ដូច្នេះ ឥដ្ឋបុរាណតូចៗដែលធ្លាប់ប្រើប្រាស់ពីមុនទាំងឡាយត្រូវបានជំនួសដោយដុំថ្មភក់ធំៗ (ដែលត្រូវបានជីកមកពីភ្នំគូលេន) នៅក្នុងការងារសាងសង់ប្រាសាទ។ ថ្មភក់ទាំងនេះផ្តល់នូវភាពរឹងមាំបានល្អជាងមុនចំពោះសំណង់ប្រាសាទថ្មីៗ ហើយក៏អាចជួយឲ្យចម្លាក់ទាំងឡាយនៅលើជញ្ចាំងកាន់តែមានភាពប្រណិតល្អិតល្អន់ជាងមុន (ឧទាហរណ៏៖ ផ្ទាំងចម្លាក់លើជញ្ចាំងអង្គរវត្ត)។ ដោយឡែក នៅក្រោយសម័យអង្គរវិញ គេបានត្រលប់មកប្រើប្រាស់ដុំឥដ្ឋដែលមានតំលៃធូរថ្លៃជាង​នោះសារជាថ្មីវិញ សម្រាប់ការសាងសង់សំណង់វត្តអារាមតូចៗបែបព្រះពុទ្ធសាសនា។

ប្រភេទសំណង់លំនៅដ្ឋាននាសម័យបុរាណពុំមានការផ្លាស់ប្តូរធំដុំ​នោះឡើយ។​ សំណង់ប្រភេទនេះគឺសាងសង់ឡើងពីឈើ ឬប្រក់ពីស្បូវ ហើយកម្រាលរបស់វាត្រូវបានលើកឡើងហួសផុតពីដី។ ការបន្តប្រើប្រាស់អស់រយៈពេលជាច្រើនសតវត្សនៃគ្រឿងសំណង់ទាំងពីរប្រភេទនេះ គឺដោយសារតែភាពសំបូរនៃព្រៃឈើ និងស្លឹកត្នោតដែលអាចចាត់ទុកថាជាធនធានក្នុងស្រុក។ ម្យ៉ាងទៀត អ្នកស្រុកក៏មានជំនឿជឿថា សំណង់ដែលរៀបឡើងពីឥដ្ឋ ឬថ្មជាទីសក្ការៈឧទ្ចិសទៅកាន់តែទេវៈតែប៉ុណ្នោះ។

លុះមកដល់សម័យអាណានិគមនិយមបារាំង ទើបសំណង់លំនៅដ្ឋាននៅប្រទេសកម្ពុជាចាប់មានការផ្លាស់ប្តូរបន្តិចម្តងៗមកប្រើប្រាស់ឥដ្ឋ និងបេតុងជាសម្ភារៈសំណង់វិញ។​ ពួកបារាំងបាននាំមកនូវគំនិតសាងសង់លំនៅដ្ឋានជាប់ដី ធ្វើឡើងពីឥដ្ឋ និងបេតុងដែលទ្រដោយគ្រឹះចាក់ទៅក្នុងដីយ៉ាងរឹងមាំ។ រួមជាមួយនឹងអត្ថប្រយោជន៍ដែលសម្ភារៈទាំងនេះអាចទប់ទល់ជាមួយនឹងភ្លើង និងសត្វកណ្តៀរបានល្អទៀតនោះ អ្នកស្រុកក៏ចាប់ផ្តើមសម្របខ្លួលទៅតាមគំនិតថ្មីនេះ — ជាពិសេស នៅក្រោយពេលដែលមានភ្លើងឆេះយ៉ាងសន្ថោសន្ថៅនៅរាជធានីភ្នំពេញ ក្នុងឆ្នាំ១៨៩៤ ដែលបានបំភ្លេចបំផ្លាញសំណង់ឈើក្នុងក្រុងស្ទើរតែទាំងអស់។ រហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ ក្នុងចំណោមគម្រោងអភិវឌ្ឈន៍ទាំងអស់នៅក្នុងស្រុក ប្រហែលជា ៨០% នៃសំណង់ទាំងនោះគឺសាងសង់ឡើងដោយប្រើប្រាស់ឥដ្ឋក្រហម។  

ការផលិតដុំឥដ្ឋក្នុងប្រទេសកម្ពុជា

ប្រភព៖ សហព័ន្ធសហជីពកម្មករសំណង់ និងព្រៃឈើកម្ពុជា, ២០១៩

សព្វថ្ងៃនេះ ឡឥដ្ឋនៅទូទាំងប្រទេសកម្ពុជាមានចំនួនសរុប ៤០០ កន្លែងកំពុងដំណើរការ ដែលក្នុងចំណោមឡឥដ្ឋទាំងនោះ ភាគច្រើនមានទីតាំងស្ថិតនៅតាមបណ្តោយទន្លេមេគង្គ និងទន្លេសាប។ ផ្ទុយពីតំបន់ភ្នំ និងថ្មសិលានៅព័ទ្ធ តំបន់ទំនាបកណ្តាលគឺជាវាលទំនាបដីល្បាប់មួយលាតសន្ធឹងយ៉ាងធំ សំបូរទៅដោយកម្ទេចដី បំបែកគ្នាតាំងពីរាប់លានឆ្នាំមុន ដោយកម្លាំងទឹកហូរនៃទន្លេ និងអូរតូចៗ។ ទំនាបនេះក៏ផ្តល់នូវធនធានដីឥដ្ឋច្រើនសំបូរបែប ដល់ការផលិតដុំឥដ្ឋសម្រាប់ប្រើប្រាស់ក្នុងការងារសំណង់។ ដោយសារកត្តានេះ ឡឥដ្ឋជាច្រើនបានរីកដុះដាលទូទាំងផ្ទៃប្រទេស ហើយជារឿយៗផ្តុំគ្នានៅតាមតំបន់មានដីឥដ្ឋមានគុណភាពល្អ។

វិធីសាស្រ្តផលិតឥដ្ឋសម័យទំនើប មានរួមផ្សំវត្ថុធាតុដើមសាមញ្ញដូចជា ដីឥដ្ឋ ទឹក និងឈើអុស។សង្វាក់ផលិតកម្មមានជាដំណាក់កាលដូចតទៅ៖

Clay brick being pushed through a mold machine.
រូបភាពដោយ៖ Goddard_Photography/iStock

ពុម្ពឥដ្ឋ

ល្បាយដីឥដ្ឋត្រូវបានដាក់ចូលក្នុងម៉ាស៊ីនពុម្ពឥដ្ឋ ហើយកាត់ជារាងចតុកោណ មានទំហំស្មើៗគ្នា។

ការសម្ងួត

ពេលនោះ ល្បាយបានក្លាយជាដុំទន់រាងប្រលេពីប៉ែតកែងតូចៗពណ៌ក្រម៉ៅ ដឹកជញ្ជូនទៅតម្រៀបលើគ្នាជាជួរៗដាក់ហាលលើទីវាលទូលាយ ក្រោយហាលរយៈពេល ៤ ទៅ ៥ថ្ងៃ ដុំឥដ្ឋឆៅប្រែជាស្ងួតហើយរឹង និងចាប់ផ្តើមប្រែពណ៌ទៅជាពណ៌ស្រាលបន្តិចម្តងៗ។

Nicely organized rows of stacked pre-cook clay bricks.
A sealed off kiln.

ការតម្រៀបក្នុងឡ

ក្រោយដុំឥដ្ឋមានភាពរឹងល្មម គេបន្តរើដាក់តម្រៀបទៅក្នុងឡឥដ្ឋឲ្យត្រង់ស្មើជួរ មិនឲ្យខាតកន្លែង ដើម្បីដុតឥដ្ឋបានចំនួនច្រើនក្នុងពេលតែម្ដង ហើយគេប្រើឥដ្ឋឆ្អិនបិទមាត់ឡ។

ការដុត

គេប្រើអុសដុតដែលបោះចូលតាមរន្ធចំហៀងឡ មានសីតុណ្ហភាពរហូតដល់ ៦៥០ អង្សាសេ។

A small opening beside a brick kiln surrounded by firewood.
រូបភាពដោយ៖ Goddard_Photography/iStock
Rice husks being fed to the kiln.

ការដំឡើងភ្លើង

ពេលខ្លះ គេដុតអង្កាមបន្ថែមដើម្បីជួយបង្កើតកម្តៅ។

ផលិតផលសម្រេច

នៅពេលការដុតចប់សប់គ្រប់ គេទុកឲ្យដុំឥដ្ឋ និងឡចុះកម្តៅបន្តិចសិន ពេលត្រជាក់សមល្មម កម្មករអាចចូលលើកដុំឥដ្ឋចេញពីក្នុងឡមកខាងក្រៅបាន ដូចនេះដុំឥដ្ឋផលិតរួច អាចរៀបចំដឹកជញ្ជូន និងលក់បន្តទៅទីផ្សារបាន។

A kiln opening with baked red clay brick stacked on top of another inside.

ប្រភេទដីដែលប្រើក្នុងវិស័យសំណង់

ពាក្យ“ ដី” ប្រើសំដៅលើភាគកំទេច ដែលនៅស្រទាប់ខាងលើបង្អស់នៃផែនដី កើតចេញពីសំណឹកថ្ម ឬ សំណឹកភ្នំ។ លើសពីនេះ ដីមានតួនាទីជួយផ្គត់ផ្គង់ដល់ការរស់នៅនៃសភាវៈមានជីវិតទាំងឡាយនៅលើដី និងនៅក្នុងដី ហើយក៏ជាតំរូវការប្រើប្រាស់ជាច្រើននៅក្នុងការងារវិស័យសំណង់ផងដែរ។ ជាធម្មតា ដីចែកចេញជា ៤ ប្រភេទធំៗរួមមាន ដីខ្សាច់ ដីឥដ្ឋ ដីល្បាប់ និងដីឡូម៉ា ដែលពីប្រភេទមួយទៅប្រភេទមួយ បែងចែកដាច់ពីគ្នាទៅតាមទំហំនៃភាគល្អិតរបស់ដី។ ទំហំភាគល្អិតនេះកំណត់ផងដែរថា តើដីប្រភេទនីមួយៗផ្ទុកទឹកបានយ៉ាងដូចម្តេច? នេះជាកត្តាចំបងគួរគិតគូរ នៅពេលជ្រើសរើសប្រភេទដីឱ្យបានសមស្របតាមការងារសំណង់។ ភាគល្អិតតូចៗរបស់ដី ធ្វើឱ្យទឹកពិបាកហូរឆ្លងកាត់ ដោយសារតែចន្លោះយ៉ាងតូចល្អិតរវាងភាគល្អិតនីមួយៗ ហេតុដូច្នេះ ប្រភេទដីម៉ដ្ឋដែលមានភាគល្អិតតូចៗនោះ ដូចជាដីឥដ្ឋ ឬដីល្បាប់ គឺទឹកមិនងាយជ្រាបចូលបានទេ មានន័យថា ដីប្រភេទនេះ មានរំនោរអាចរក្សាទឹកដក់នៅលើផ្ទៃខាងលើដីបានរយៈពេលយូរអង្វែង។

ប្រភព៖ DCS & Associates, 2019
ប្រភព៖ EduSmart.com

ដីខ្សាច់ ជាប្រភេទដីដែលមានទំហំភាគល្អិតធំជាងគេ ក្នុងចំណោមដីទាំង ៤ប្រភេទ។ នៅពេលលាយដីខ្សាច់ ទឹក និងសមាសធាតុផ្សេងៗទៀតបញ្ចូលគ្នា ដីខ្សាច់ជួយបង្ហូរសមាសធាតុទាំងអស់ ផ្ដល់ភាពងាយស្រួលឱ្យល្បាយដែលលាយនោះខាំជាប់គ្នាសព្វល្អ។ ជាហេតុនាំឱ្យគេចាត់ទុកដីខ្សាច់ ជាសមាសធាតុបំពេញដ៏ល្អមួយ នៃល្បាយលាយជាមួយ បេតុង ម្នាងសិលា និងបាយអ។

ដីខ្សាច់ ក៏មានប្រើប្រាស់ជាការងារចាក់បំពេញផងដែរ ដែលក្នុងការងារបែបនេះ គេតែងជៀសវាងដីប្រភេទណាដែលផ្ទុកទឹកបានយូរ និងកាត់បន្ថយកុំឱ្យមានទឹកដក់ ដែលអាចប៉ះពាល់ដល់គ្រឹះសំណង់ទាំងមូល។

ដីឡូម៉ា ជាដីផ្ទុកនូវល្បាយសារធាតុដីខ្សាច់ ដីឥដ្ឋ និងដីល្បាប់ មានកម្រិតផ្ទុកទឹកខ្ពស់ជាងដីខ្សាច់បន្តិច។ ជានិច្ចកាល ក្នុងការងារចាក់បំពេញ គេអាចប្រើដីឡូម៉ា (ប្រភេទដីដែលមានភាគរយដីខ្សាច់ខ្ពស់) ជំនួសដីខ្សាច់ ព្រោះដីប្រភេទនេះមានតម្លៃធូរជាង។ ពេលខ្លះទៀត ដីឡូម៉ានេះក៏អាចប្រើលាយចាក់បំពេញជាមួយថ្ម ដើម្បីជួយពង្រឹងគ្រឹះខាងក្រោមឱ្យនឹងល្អ។

ចំពោះដីដែលមានភាគល្អិតតូចៗវិញ មានដីល្បាប់ និងដីឥដ្ឋ ក៏មានប្រើក្នុងវិស័យសំណង់ដែរ។ ដូចយើងបានសិក្សាមកពី ភាគមុន ដីដែលសំបូរសារធាតុដីឥដ្ឋ ត្រូវបានគេយកទៅផលិតជាដុំឥដ្ឋ ប្រើសម្រាប់ការងារជញ្ចាំង ការងាររៀបការ៉ូឥដ្ឋ និងការងារប្រកក្បឿង (ពេញនិយមនៅប្រទេសកម្ពុជា និងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៏ទាំងមូល) ផងដែរ។ ដោយឡែក ដីល្បាប់វិញ ប្រើប្រាស់ភាគច្រើនសម្រាប់ដាំដុះដំណាំរុក្ខជាតិ។

ដីឥដ្ឋមានភាពស្អិតរមួត ភាគល្អិតនៃដីនេះខាំគ្នាជាប់បានយ៉ាងល្អ ដែលជាហេតុធ្វើឱ្យដីឥដ្ឋពុំងាយបាក់ប្រេះនៅពេលសើម ឬស្ងួតខ្លាំង។ លក្ខណៈទាំងនេះធ្វើឱ្យដីឥដ្ឋងាយស្រួលផលិតក្នុងពុម្ពម៉ាស៊ីន សូនជាទម្រង់ផ្សេងៗ ជាវប្បធម៍ជុំវិញពិភពលោក ដែលប្រើកត្តានេះជាគុណប្រយោជន៌ទៅផលិតបានជាសម្ភារៈសំណង់ដូចជាដុំឥដ្ឋ ការ៉ូ សេរ៉ាមិច ប៉សឺឡែនជាដើម។

ភាពសម្បូរបែបនៃដីទន្លេក្នុងប្រទេសកម្ពុជា

តាមបណ្តោយវាលទំនាបទន្លេមេគង្គក្រោម ផ្នែកបាតនៃទន្លេមេគង្គប្រទេសកម្ពុជា មានសំបូរធនធានខ្សាច់ទន្លេ ប្រកបដោយគុណភាព បាននឹងកំពុងទាក់ទាញតម្រូវការខ្លាំងពីវិស័យសំណង់។ ជាងពាក់កណ្តាលនៃចំណុះខ្សាច់សរុប ហូរច្រោះតាមដងទន្លេមេគង្គជារៀងរាល់ឆ្នាំ ហូរចូលទៅសមុទ្រចិនភាគខាងត្បូង និងហូរបន្តតាមតំបន់ដីសណ្ដភាគខាងត្បូងនៃប្រទេសវៀតណាម។ ខ្សាច់ដែលហូរនេះ កកើតឡើងដោយសំណឹកទឹក សឹកនឹងផ្ទាំងសិលានៃផ្ទៃបាតទន្លេមេគង្គនៅឯប្រទេសចិន និងជាចំណុចដែលទន្លេឡើងខ្ពស់នាតំបន់ខ្ពង់រាបទីបេ។ អត្រានៃលំហូរខ្សាច់ខ្ពស់ លាយលំនឹងប្រភេទដីផ្សេងទៀតនៅក្នុងបាតទន្លេ គួបផ្សំជាមួយលំហូរទឹកហូរ ធ្វើឲ្យទន្លេធំៗនៅប្រទេសកម្ពុជាមានពណ៌លឿងល្អក់គួរកត់សម្គាល់។

ដីខ្សាច់ ញ៉ែកចេញជាពីរចំណាត់ថ្នាក់បន្តទៀត តាមទំហំភាគល្អិតរបស់ខ្សាច់។ ខ្សាច់កំរិតទីមួយ មានលក្ខណៈម៉ដ្ឋជាង និងសុទ្ធជាងកំរិតទីពីរ ដែលពុំសូវមានលាយនូវសមាសធាតុផ្សេងៗដូចជាកំទេចដីឥដ្ឋ និងដីល្បាប់។ ខ្សាច់កំរិតទីមួយនេះមានតំលៃខ្ពស់ជាង ព្រោះត្រូវយកមករែងបន្សុទ្ធថែមមួយជំហានទៀតក្រោយបូមចេញពីទន្លេ។

ខ្សាច់កំរិតទីពីរ មានតំលៃទាប និងទំហំភាគល្អិតធំៗ។ ដោយសារតែគេមិនផ្ដោតលើសភាពរូបរាងខាងក្រៅរបស់ការងារគ្រឿងបង្គុំ ឬសំណង់គ្រឹះ ដូចជាការចាក់បេតុង ការបៀកបាយអ ឬក៏ការងារចាក់បំពេញ ទើបគេយកខ្សាច់កំរិតទីពីរនេះទៅប្រើប្រាស់ក្នុងការងារទាំងនោះ ព្រោះយល់ថាអាចសម្អាតបិទបាំងបានដោយការលាបថ្នាំពណ៍ ការបិទពិដាន ឬបិទការ៉ូនៅពេលក្រោយ។ ដោយឡែក ក្នុងការងារបង្ហើយវិញមានជាការងារបូកជញ្ជាំង គេជ្រើសប្រើខ្សាច់កំរិតទីមួយ ដែលមានភាគល្អិតម៉ដ្ឋជាង និងមានតម្លៃថ្លៃជាងដើម្បីទទួលបាននូវផ្ទៃជញ្ចាំងរលោងស្មើល្អ។

យើងគួរកត់សម្គាល់ផងថា ទោះនៅក្នុងទ្រឹស្តីនិយមប្រើខ្សាច់គ្រាប់ល្អិតធំដើម្បីចាក់បំពេញក៏ពិតមែន ដោយហេតុថាវាមានសម្ថភាពក្នុងការបង្ហូរទឹកបានល្អ និងមានតម្លៃសមរម្យ តែផ្ទុយទៅវិញ គម្លាតប្រឡះធំៗពីគ្រាប់ខ្សាច់មួយទៅគ្រាប់ខ្សាច់មួយ ជាចំណុចអាចជះផលលំបាកដល់ការបង្ហាប់គ្រឹះក្រោមឲ្យណែនតាន់ល្អ។ ហេតុដូច្នេះ វិស្វករចាំបាច់ស្វែងរកល្បាយដីប្រភេទណាដែលមានគុណភាពស្របតាមបច្ចេកទេស និងពិចារណាធ្វើយ៉ាងណាបញ្ជៀសបញ្ហាប្រឈមទាំងនេះបាន។ ករណីខ្លះទៀត ដីឡូម៉ា ប្រភេទដីមានលាយផ្សំនូវដីកំទេចម៉ដ្ឋផ្សេងៗ អាចប្រើប្រាស់បានដូចគ្នាសម្រាប់ការបង្ហាប់ ថែមទាំងជាជំនួយដល់លំហូរដីខ្សាច់មួយផ្នែកធំផងដែរ៕