series:

០០១. ផ្ទះល្វែង

ការវិភាគយ៉ាងលម្អិតនៃការវិវត្តផ្ទះល្វែងខ្មែរចាប់តាំងពីសាងសង់ដំបូងក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។

Landscape image of Khmer shophouses.

ចំណុចចាប់ផ្ដើម

នាចុងសតវត្សទី១៩ ក្រុងភ្នំពេញត្រូវបានបែងចែកចេញជា ៣ សង្កាត់ ដោយផ្អែកតាមជាតិសាសន៍នីមួយៗ។ សកម្មភាពជំនួញភាគច្រើនត្រូវបានធ្វើឡើងនៅតាមដងទន្លេសាប និងទន្លេមេគង្គ។ យោងតាមរបាយការណ៍ក្នុងឆ្នាំ ១៨៥៩ គេឃើញថាសង្កាត់ដែលមានកំណើនប្រជាជនច្រើននោះគឺសង្កាត់ជនជាតិចិន ដែលមូលហេតុចម្បងគឺដោយសារទន្លេមេគង្គនិងសមុទ្រចិនខាងត្បូង ដែលជួយសម្រួលក្នុងការធ្វើពាណិជ្ជកម្មរវាងប្រទេសចិន និងបណ្ដាប្រទេសក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍។

នៅឆ្នាំ ១៨៦៥ ពីរឆ្នាំក្រោយប្រទេសកម្ពុជាត្រូវបានដាក់ក្រោមអាណានិគមរបស់បារាំង ភ្នំពេញបានក្លាយទៅជារាជធានី ហើយការអភិវឌ្ឍន៍សំខាន់ៗនៅក្នុងតំបន់ក៏ចាប់ផ្តើមកើតមានឡើងជាបន្តបន្ទាប់។ ព្រះបរមរាជវាំងថ្មីត្រូវបានកសាងឡើងដោយប្រើប្រាស់ឥដ្ឋ ហើយព្រះបាទនរោត្តមក៏បានជួលអ្នកម៉ៅការជនជាតិបារាំងមួយរូប ដើម្បីសាងសង់បន្ថែមនូវផ្ទះល្វែងចំនួន ៣០០ ខ្នង ដើម្បីផ្គត់ផ្គង់តម្រូវការគេហដ្ឋានរបស់ប្រជាជនដែលកំពុងតែកើនឡើងនាពេលនោះ។ នៅកំឡុងពេលនេះហើយដែលផ្ទះល្វែងចាប់ផ្តើមមានវត្តមាននៅប្រទេសកម្ពុជា។

នៅឆ្នាំ១៨៨៩ ក្រុងភ្នំពេញត្រូវបានបែងចែងជាសង្កាត់ផ្សេងៗ ដោយយោងទៅតាមជាតិសាសន៍ និងមុខរបរការងាររបស់ប្រជាជន។ នៅសង្កាត់បារាំងមានការសាងសង់នូវសំណង់រដ្ឋបាល ចំណែកសង្កាត់ចិនសំបូរទៅដោយផ្សារ និងហាងលក់ទំនិញ ឯសង្កាត់ខ្មែរវិញគឺជាទីតាំងនៃរដ្ឋបាលមូលដ្ឋានក្នុងតំបន់។

សព្វថ្ងៃនេះ បណ្តាញផ្លូវភាគច្រើនត្រូវបានកែសម្រួល ហើយប្រព័ន្ធប្រឡាយទឹកថ្មីៗក៏ត្រូវបានជីកឡើង។ ទល់មកដល់សព្វថ្ងៃ យើងអាចឃើញសំណង់មួយចំនួនដែលបន្សល់ទុកពីជំនាន់នោះ ខ្លះត្រូវគេបោះបង់ចោល និងមិនមានការថែទាំ ឬអភិរក្សឡើយ។

ផែនទីពីអតីតកាល

នេះជាផែនទីបង្ហាញទីក្រុងភ្នំពេញនាចុងសតវត្សរ៍ទៅ១៩ ដែលពេលនោះមានការបែងចែកតំបន់៣ធំៗ។ សង្កាត់បារាំងស្ថិតនៅផ្នែកខាងជើង ដែលមានរចនាបថ អាតដេកូ (Art Deco)។ នៅកណ្ដាលទីក្រុងជាសង្តាត់ចិន ដែលមានសំណង់ផ្ទះល្វែងទើបនឹងសាងសង់ជាច្រើនខ្នង។ ចំណែកឯភាគខាងត្បូងវិញ ជាសង្កាត់ខ្មែរដែលរួមមានព្រះបរមរាជវាំងផងដែរ។

ស្ថាបត្យកម្មទាំង ៣ប្រភេទ, បារាំង ចិន ខ្មែរ (ពីឆ្វេងទៅស្ដាំ)

តើអ្នកមានដឹងទេ?

ភ្លើងបានឆាបឆេះក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញកាលពីឆ្នាំ ១៨៩៤ ហើយវាបានលេបត្របាក់សំណង់ឈើខ្មែរបុរាណនៅក្នុងទីក្រុងស្ទើរតែទាំងអស់។ ប្រការនេះ បានជម្រុញឲ្យព្រះបាទនរោត្តម និងសាលាក្រុងដាក់បទប្បញ្ញត្តិថា រាល់ការស្ថាបនាសំណង់ថ្មីទាំងអស់ ត្រូវតែសាងសង់ដោយសំណង់ឥដ្ឋដែលពុំអាចឆាបឆេះបាន។ នេះហើយដែលជាកាតាលីករជម្រុញឲ្យមានការរីកដុះដាលនៃសំណង់ផ្ទះល្វែងនៅទីក្រុងភ្នំពេញ។

ភ្នំពេញមុននឹងភ្លើងឆាបឆេះក្នុងឆ្នាំ ១៨៩៤, រូបភាពដោយ៖ Émile Gsell

ការវិវត្តរ៍នៃផ្ទះល្វែងខ្មែរ

ទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៨៨០-១៩២០

រូបរាងដំបូងបំផុតនៃប្រភេទផ្ទះល្វែងនៅកម្ពុជា ភាគច្រើនមានកម្ពស់ពីរជាន់ ហើយលើផ្ទៃអាគារមានការតុបតែងរចនាសាមញ្ញ។ អំឡុងឆ្នាំក្រោយៗមក គ្រោងសំណង់របស់អាគារកាន់តែមានភាពរឹងមាំ ទន្ទឹមនឹងជីវភាពរបស់បណ្តាអ្នកជំនួញមានភាពរីកចម្រើន ជាហេតុនាំឲ្យមាននូវការសាងសង់អាគារកាន់តែខ្ពស់ គួបផ្សំជាមួយនឹងការតុបតែងក្បាច់លម្អនៅលើផ្ទៃអាគារទៀតផង។ គេក៏ឃើញមានផ្នែកជាច្រើននៃស្ថាបត្យកម្មប្រភេទនេះ នៅតាមបណ្តាតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ (ប៉េណាង និងសឹង្ហបុរី ជាដើម) ដែលទទួលបានការជះឥទ្ធិពលពីអ្នកចំណាកស្រុកជនជាតិចិន និង អាណានិគមអ៊ឺរ៉ុបផងដែរ។

ទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៣០-១៩៤០

គោលការណ៍ថ្មីក្នុងការពង្រីកក្រុងភ្នំពេញទៅទិសខាងលិចដែលផ្តួចផ្តើមឡើងដោយលោក អេណេស អេប្រ៉ា (ដែលជាស្ថាបត្យកររបស់ Hotel Le Royal នៅឆ្នាំ១៩២៩) និងការរីកសាយភាយនៃរចនាបថ អាតដេកូ (Art-Deco) បាននាំឲ្យមាននូវការផ្លាស់ប្តូរនៃទិដ្ឋភាពស្ថាបត្យកម្មនៅទីក្រុងភ្នំពេញ។ ការតុបតែងក្បាច់លម្អបែបបុរាណត្រូវបានជំនួសដោយទម្រង់រាងធរណីមាត្របែបលាតៗ។ វត្តមាននៃការប្រើប្រាស់បេតុងអាមេ ក៏បានផ្លាស់ប្ដូរទម្រង់នៃជ្រុងអាគារទៅជារាងកោង។

ទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៥០-១៩៦០

ក្រោយពីទទួលបានឯករាជ្យពីបារាំងនៅឆ្នាំ១៩៥៣ កំណើនប្រជាជននៅក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញបានកើនឡើងយ៉ាងខ្លាំងក្នុងរយៈពេលដ៏ខ្លី។ នេះជាកត្តាមួយដែលជម្រុញឲ្យអ្នករៀបចំក្រុងកែសម្រួលប្រភេទផ្ទះល្វែងដែលមានស្រាប់ ដោយពង្រើកវាឲ្យមានចំនួនជាន់កាន់តែច្រើន និងពុះជាចំណែកៗ និយាយជារួមគឺបម្លែងផ្ទះល្វែងឲ្យទៅជាប្លុកអាផាតមិន ដែលមានការបើកទីធ្លាលម្ហរួម។ បន្ថែមទៅលើនោះ គោលគំនិតស្ថាបត្យកម្មបែបទំនើប (Modernism) ដែលផ្តោតទៅលើទម្រង់ធរណីមាត្រសុទ្ធ និងភាពតិចនិយម (Minimalism) ត្រូវបានយកជាគំរូ បូករួមជាមួយនឹងគំនិត “ស្ថាបត្យកម្មខ្មែរថ្មី” ដែលផ្តួចផ្តើមដោយលោកតា វណ្ណ ម៉ូលីវណ្ណ។

ទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៨០-២០០០

សភាពទន់ខ្សោយនៃប្រទេសក្រោយសង្គ្រាម ជាហេតុផលដែលនាំឲ្យមានការផ្លាស់ប្តូរថ្មីនៃសំណង់ផ្ទះល្វែង ដោយមានការបន្ថែមនូវរបង របារដែក និងបន្លាលួសដើម្បីការពារសុវត្ថិភាពរបស់អ្នករស់នៅក្នុងនោះ។ បន្ទាប់ពីស្ថានភាពប្រទេសកម្ពុជាចាប់ផ្តើមងើបមកឡើងវិញ ប្រជាជនទីក្រុងដែលមានជីវភាពធូរធារចាប់ផ្តើមបញ្ចូលការតុបតែងរចនាបែប “Neo-Classical” ពីលោកខាងលិចទៅលើផ្ទៃអាគាររបស់ពួកគាត់ជាថ្មីម្ដងទៀត។ ជាទូទៅ ការបន្ថែមការរចនាបែបនេះ ជាការចំណាយផ្ទាល់ខ្លួន ហើយជាន់ផ្ទាល់ដីរបស់ផ្ទះទាំងនេះ ក៏ត្រូវបានបម្លែងទៅជាទីធ្លាសម្រាប់រស់នៅបន្តិចម្តងៗ។

ទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ២០១០-បច្ចុប្បន្ន

កំណើនសេដ្ឋកិច្ចយ៉ាងគំហុកកាលពីទស្សវត្សមុននេះ និងការលេចឡើងនៃវណ្ណៈកណ្តាល បាននាំឲ្យមានរីកដុះដាលនៃគម្រោងបុរីជាច្រើននៅតាមជាយក្រុងភ្នំពេញ។ ទោះបីជា លក្ខណៈសម្គាល់មួយចំនួននៃប្រភេទផ្ទះល្វែងនៅក្នុងក្រុងត្រូវបានយកមកប្រើប្រាស់ ក៏ប៉ុន្តែផ្ទះល្វែងក្នុងបុរីបានបោះបង់នូវគោលគំនិតសំខាន់ៗមួយចំនួនដូចជា ការប្រើប្រាស់ចម្រុះនូវការធ្វើជំនួញ និងការរស់នៅ ព្រមទាំងការប្រើប្រាស់ពន្លឺ និងខ្យល់ធម្មជាតិ។ ចំពោះការតុបតែងរចនាវិញ មិនមានគំរូផ្ទះល្វែងណាដែលបានយកមកប្រើប្រាស់ជាគោលនោះឡើយ។ ដោយឡែក យើងអាចសម្គាល់ប្រភេទផ្ទះល្វែងទាំងនេះ តាមរយៈការសាកល្បងការប្រើប្រាស់ម៉ូតផ្ទះខុសៗគ្នា ចាប់ពីទម្រង់ប្រអប់សាមញ្ញដែលអស់ការចំណាយតិច ទៅការរចនាបែប “Neo-Classical"

ផ្ទះល្វែងពីជំនាន់ដើម (ទីធ្លាលម្ហឯកជន)៖

ស្ថាបត្យកម្មបែបនេះភាគច្រើន គេឃើញមាននៅតាមផ្ទះល្វែងជំនាន់ដើមដែលនៅក្នុងនោះ ទីធ្លាផ្ទះត្រូវបានបែងចែកចេញជាបីផ្នែកគឺ ផ្ទះមុខ ទីលម្ហកណ្តាល និងអគារផ្តាច់។ ផ្ទះខាងមុខក៏ត្រូវបានចែកបន្តជាពីរផ្នែកដែលក្នុងនោះមានទីធ្លាលក់ដូរនៅជាន់ផ្ទាល់ដី និងទីធ្លារស់នៅនៅជាន់ខាងលើ។ នៅពេលនោះទីលម្ហកណ្តាលត្រូវបានខ័ណ្ឌផ្តាច់ពីល្វែងអ្នកជិតខាងដទៃ ហើយដើរតួនាទីត្រឹមតែជាលម្ហសម្រាប់ខ្យល់ និងពន្លឺប៉ុណ្ណោះ។ ផ្នែកខាងក្រោយនៃផ្ទះ ជាអគារផ្តាច់មួយសម្រាប់ទុកដាក់ចង្ក្រានបាយ ឬជាទីធ្លាដាក់អីវ៉ាន់ និងបន្ទប់ទឹក។ ការផ្តាច់ចេញនៃចង្ក្រានបាយនិងបន្ទប់ទឹកពីផ្ទះមុខនេះគឺដើម្បីកាត់បន្ថយនូវផ្សែង និងក្លិនមិនល្អចូលទៅក្នុងទីធ្លារស់នៅ។ បើប្រៀបធៀបជាមួយប្រភេទផ្ទះល្វែងផ្សេងៗនៅប្រទេសម៉ាឡេស៊ី និងវៀតណាមដែលមានទីធ្លាលម្ហ និងអគារផ្តាច់ដែរនោះ ការរៀបចំទីធ្លានៃប្រភេទផ្ទះល្វែងនៅប្រទេសកម្ពុជាគឺមានលក្ខណៈសាមញ្ញ។

ផ្ទះល្វែងនៅពាក់កណ្តាលសតវត្ស (ទីធ្លាលម្ហរួម)៖

ការរៀបចំទីធ្លានៃល្វែងនីមួយៗនៅមានលក្ខណៈដដែលដូចកាលសម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម។ ប៉ុន្តែភាគច្រើន ផ្ទះខាងមុខនិងអគារផ្តាច់ខាងក្រោយនៃល្វែងតែមួយនោះត្រូវបានបែងចែកជាចំណែកកម្មសិទ្ធដាច់ពីគ្នា ដោយមានគ្រួសារផ្សេងគ្នារស់នៅលើជាន់នីមួយៗ។ ដោយសារការផ្តាច់ចេញនេះ ទីធ្លាលម្ហកណ្តាលនោះក៏បានក្លាយជាទីធ្លាលម្ហរួមដែលរត់កាត់ល្វែងជាច្រើន។ ជណ្តើរខាងក្រៅដែលសង់ឡើងក្រោយៗមកទៀតនៅក្នុងលម្ហនោះ ផ្តល់ភាពងាយស្រួលក្នុងការធ្វើដំណើរពីជាន់ផ្ទាល់ដីទៅកាន់បន្ទប់នីមួយៗនៅជាន់ខាងលើ។ ទីធ្លាលម្ហនេះក៏ផ្តល់នូវពន្លឺ និងខ្យល់ធម្មជាតិសម្រាប់អ្នករស់នៅព្រមទាំងទីធ្លាសម្រាប់តូបលក់ដូរតូចៗ និងបន្ទប់ទឹកសាធារណៈផងដែរ។

ការរចនាផ្ទះល្វែងពីជំនាន់ដើម (ទីធ្លាលម្ហឯកជន)
Illustration of a isometric cross section of a modernized Khmer shophouse.
ការរចនាផ្ទះល្វែងនៅពាក់កណ្ដាលសតវត្ស (ទីធ្លាលម្ហរួម)

ការប្រើប្រាស់ទីធ្លាខាងក្នុង

ពន្លឺ និងខ្យល់ធម្មជាតិ

ដោយសារតែលក្ខណៈទ្រវែង ហើយចង្អៀត់នៃផ្ទះល្វែង ការប្រើប្រាស់ទីធ្លាលម្ហបើករួមគឺជាមធ្យោបាយមួយដ៏សាកសមក្នុងការនាំពន្លឺ និងខ្យល់ធម្មជាតិចូលទៅក្នុងផ្ទះនៅក្នុងតំបន់ដែលមានដង់ស៊ីតេខ្ពស់។ ពន្លឺ និងខ្យល់ធម្មជាតិ ជាកត្តាដ៏សំខាន់សម្រាប់ការរស់នៅដែលប្រកបដោយផាសុកភាព និងភាពស្រស់ស្រាយ។ ប្រព័ន្ធលំហូរខ្យល់ដូចជាបង្អួច និងស្លាបព្រីលល​ ជួយរក្សាសីតុណ្ហភាពនៅក្នុងផ្ទះឲ្យមានភាពសមរម្យ ព្រមទាំងបញ្ចេញខ្យល់ ឬក្លិនមិនល្អផងដែរ។ បន្ថែមពីនោះ វាក៏ជួយសន្សំសំចៃដល់ការចំណាយលើការប្រើប្រាស់ថាមពលលើកង្ហារ ម៉ាស៊ីនត្រជាក់ ឬអំពូលភ្លើងទៀតផង។

ផ្លូវចូលរួម

ក្នុងប្រភេទផ្ទះល្វែងដែលមានទីលម្ហរួម ដែលត្រូវបានបិទជិតដោយអគារឬជញ្ចាំងផ្សេងៗ មាននាទីជាទីកន្លែងដែលភ្ជាប់ទីធ្លារួម និងទីធ្លាឯកជន។ វាក៏អាចជាកន្លែងចតយានជំនិះរួមរបស់អ្នករស់នៅក្នុងសហគមន៍ផងដែរ។ ក្នុងលម្ហបែបនេះ ភាគច្រើនមានជណ្តើររួមនៅខាងក្រៅ ដែលជាផ្លូវឆ្លងកាត់សម្រាប់អ្នករស់នៅជាន់ខាងលើ។

សកម្មភាព

លម្ហបើករួមកណ្តាលនេះផ្តល់ជាទីតាំងសម្រាប់ការប្រាស្រ័យទាក់ទងក្នុងសង្គមនិងសកម្មភាពគ្រួសារឬសហគមន៍។ ក្មេងៗមានកន្លែងសុវត្ថិភាពសម្រាប់លេង ឯមនុស្សចាស់អាចបោកគក់ ហាលសម្លៀកបំពាក់ ចម្អិនម្ហូបដោយប្រើអុស និយាយគ្នាលេងឬធ្វើសកម្មភាពកំសាន្ដផ្សេងៗទៀត។

ការវិភាគលើទីធ្លាផ្ទះល្វែង

បរិបទនៃផ្ទះល្វែងត្រូវបានយកមកអនុវត្តក្នុងផែនការអភិវឌ្ឍន៍ទីក្រុងភ្នំពេញ ដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាកំនើនប្រជាជន។ ការរចនាដែលមានភាពឆ្លាតវៃនេះជាការរួមបញ្ចូលរវាងជីវភាពរស់នៅប្រចាំថ្ងៃ និងការធ្វើអាជីវកម្មក្នុងអគារតែមួយ។ នេះមិនត្រឹមតែជៀសវាងការលាតសន្ធឹងនៃទីក្រុងប៉ុណ្ណោះទេ ថែមទាំងកាត់បន្ថយការធ្វើដំណើរផងដែរ។

អាជីវកម្ម

ដោយការរៀបចំទីតាំងជំនួញ និងអាជីវកម្មនៅជាន់ផ្ទាល់ដី និងចំពីមុខថ្នល់ ផ្ដល់ភាពងាយស្រួលដល់អ្នកធ្វើដំណើរក្នុងការចេញចូលហាងរបស់ពួកគេ។ ដោយមិនមានការបែងចែកតំបន់អាជីវកម្មជាក់លាក់ ការអភិវឌ្ឍន៍ក្នុងសហគមន៍ត្រូវបានកំណត់ទៅតាមតម្រូវការនិងភាពចាំបាច់នៃអាជីវកម្មសម្រាប់ប្រជាជនក្នុងតំបន់។ ដូច្នេះ អ្នកអាចរកបាននូវអាជីវកម្មគ្រប់ប្រភេទតាំងពីភោជនីយដ្ឋាន ហាងហ្គាស ឬកន្លែងផ្ញើប្រាក់តូចៗនៅតាមដងផ្លូវតែមួយ។ សកម្មភាពប្រចាំថ្ងៃដ៏មមាញឹកទាំងនេះ បង្ហាញពីទិដ្ឋភាពដែលជាលក្ខណៈពិសេសខុសប្លែកមួយក្នុងទីក្រុង។

ការរស់នៅ

ដោយស្ថិតនៅជាន់ខាងលើនៃផ្ទះល្វែង ទីធ្លារស់នៅទាំងនេះទទួលបាននូវភាពស្ងប់ស្ងាត់ និងភាពឯកជនដោយឡែកពីផ្លូវដ៏មមាញឹកនៅខាងក្រោម។ អ្នករស់នៅជាន់ខាងលើ ក៏ទទួលបានខ្យល់អាកាសល្អជាងជាន់ផ្ទាល់ដី ដែលបង្កើតជាបរិយាកាសសមរម្យសម្រាប់ការរស់នៅ។ ជាធម្មតាការរស់នៅជាសហគមន៍ក្នុងតំបន់ដង់ស៊ីតេខ្ពស់តែងតែជម្រុញឲ្យអ្នករស់នៅមានការប្រាស្រ័យទាក់ទងជាមួយអ្នកជិតខាង និងបណ្តុះនូវស្មារតីសហគមន៍ ដែលជាលទ្ធផលបង្កើតជាសហគមន៍ដ៏ជិតស្និទ្ធមួយនៅតាមប្លុកនីមួយៗ។

ការសម្របតាម និងការបូកផ្សំបន្ថែម

ប្លុកផ្ទះល្វែងនីមួយៗមានការរៀបចំយ៉ាងជាក់លាក់៖ ល្វែងនីមួយៗសង់បន្ដជាប់ៗគ្នា តម្រង់តាមទិសបញ្ឈរ ទល់មុខផ្លូវ និងមានលំនាំ និងទម្រង់ឯកសណ្ឋាន។ ប៉ុន្តែនៅទីក្រុងភ្នំពេញ ផ្ទៃខាងក្រៅរបស់ប្លុកផ្ទះល្វែងទាំងនោះត្រូវបានកែច្នៃទៅតាមចំណូលចិត្ត និងតម្រូវការរបស់អ្នករស់នៅ។ ទាំងនេះរួមមានការបន្ថែមនៃសំយ៉ាបបាំងថ្ងៃ រុក្ខជាតិតាមយ៉រ ឬស្លាកសញ្ញាផ្សេងៗ ដែលបំបាត់នូវភាពច្រំដែលនៃផ្ទៃខាងមុខផ្ទះ។ ដោយមានការកើនឡើងនៃតម្រូវការលំនៅដ្ឋានក្នុងក្រុង បន្ទប់ជាច្រើនត្រូវបានសង់ឡើងបន្ថែមទៅលើអាគារដែលមានស្រាប់ទាំងនោះ។

បញ្ហាផ្ទះល្វែងនាពេលបច្ចុប្បន្ន

ប្រភេទផ្ទះល្វែងពីជំនាន់មុនត្រូវបានរចនាឡើងដោយមិនមានការគិតគូរទៅលើការរស់នៅបែបសម័យបច្ចុប្បន្ននោះទេ។ ដោយសារតែប្រវែងមុខរបស់ផ្ទះល្វែងខ្លី អ្នកដែលមានយានជំនិះនាសម័យនេះត្រូវសម្របនិងកែច្នៃផ្ទះរបស់ខ្លួន ដើម្បីបើកឲ្យមានទីធ្លាចតយានយន្ដ។ វាក៏ជារឿងធម្មតាមួយដែរ ដែលយើងឃើញមានការចតយានជំនិះនៅក្នុងបន្ទប់ទទួលភ្ញៀវដោយផ្ទាល់ (ធ្វើឲ្យខាតទីធ្លាសម្រាកសម្រាប់គ្រួសារ) ឬរំកិលទ្វារមុខឲ្យកាន់តែកៀកថ្នល់ដើម្បីសង់ចំណតឡាន ដែលជាហេតុនាំឲ្យមានការបំពានដល់ចិញ្ចើមផ្លូវសាធារណៈ។

ការដកចេញលម្ហកណ្តាលចំពោះប្រភេទផ្ទះល្វែងសព្វថ្ងៃ ក៏នាំឲ្យបាត់បង់ការរស់នៅដែលមានការរួមបញ្ចូលផ្នែកខាងក្នុងនិងខាងក្រៅផងដែរ។  ទីធ្លាសម្រាកលម្ហែទូទៅក៏ត្រូវបាត់បង់ខណៈពេលដែលលម្ហទាំងអស់នេះត្រូវបានគេយកមកប្រើប្រាស់សម្រាប់តម្រូវការប្រចាំថ្ងៃក្នុងផ្ទះវិញ។ ដូច្នេះ ក្មេងៗក៏ទៅលេងនៅខាងក្រៅផ្ទះ លើចិញ្ចើមថ្នល់តូចៗ ហើយពេលខ្លះទៀតនៅលើថ្នល់មុខផ្ទះដែលពោរពេញទៅដោយចរាចរណ៍ដ៏គ្រោះថ្នាក់។  

កង្វះទីធ្លាសម្រាប់ចំណតយានយន្ត
កង្វះទីធ្លាសាធារណៈក្នុងទីក្រុង

នាប៉ុន្មានទសវត្សរ៍ចុងក្រោយនេះ ការជម្រុញឲ្យមានការពង្រីកទីធ្លារស់នៅក្នុងអគារសម័យទំនើប​ បានលុបបំបាត់ទាំងស្រុងនូវលម្ហបើកកណ្តាលដែលធ្លាប់មាននៅក្នុងប្រភេទផ្ទះល្វែងនាសម័យមុន។ ជាលទ្ធផល វាក៏បង្កឲ្យបាត់បង់នូវផលប្រយោជន៍ដែលទទួលបានពីពន្លឺ និងខ្យល់ធម្មជាតិដែលចូលទៅក្នុងផ្ទះផងដែរ។ ប្រភេទផ្ទះល្វែងសម័យទំនើបនេះ ចាប់ផ្តើមពឹងផ្អែកយ៉ាងខ្លាំងទៅលើពន្លឺសិប្បនិមិត្ត និងឧបករណ៍ប្រើប្រាស់អគ្គិសនី ដូចជាកង្ហារ ឬម៉ាស៊ីនត្រជាក់ជាដើម។ មធ្យោបាយទាំងនេះ មិនត្រឹមតែខ្ចះខ្ចាយទៅលើការចំណាយប៉ុណ្ណោះទេ វាក៏មានការប៉ះពាល់យ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរទៅលើបរិស្ថានធម្មជាតិទៀតផង។ ម៉្យាងទៀត ដោយសារតែក្រុងភ្នំពេញតែងតែជួបជាមួយនឹងបញ្ហាដាច់ចរន្តអគ្គិសនីជាញឹកញាប់ ដូច្នេះការពឹងផ្អែកទាំងស្រុងទៅលើឧបករណ៍ទាំងនេះក៏មានន័យថា អ្នករស់នៅនឹងប្រឈមទៅនឹងភាពតានតឹង និងភាពរំខានពីការដាច់ចរន្តអគ្គិសនីនោះផងដែរ។ ការធ្វើអាជីវកម្មអាចមានការរំខាន ឯសកម្មភាពផ្សេងៗទៀតនៅក្នុងផ្ទះនឹងត្រូវបានផ្អាករហូតដល់ភ្លើងអគ្គិសនីត្រលប់មកវិញ។

ភាពភ័យខ្លាច និងការមិនទុកចិត្តគ្នារវាងប្រជាជននៅក្នុងសហគមន៍ ត្រូវបានឆ្លុះបញ្ចាំងតាមរយៈសំណង់ស្ថាបត្យកម្មដែលបានបន្សល់ទុកនៅក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញ។ គេឃើញមានជម្រឹង និងរបងដែកបំពាក់ទៅដោយបន្លាលួស និងអំបែងកែវភ្ជាប់ទៅនឹងផ្ទះល្វែងពាសពេញទីក្រុង។ នៅលើនោះ ប្រហោងតូចៗអាចនាំពន្លឺ និងខ្យល់មួយចំនួនឲ្យចូលទៅក្នុងផ្ទះបាន។ ចំពោះជនបរទេស ពួកគេយល់ឃើញថាទិដ្ឋភាពបែបនេះមានលក្ខណៈហួសហេតុ ហើយពេលខ្លះទៀតស្រងូតស្រងាត់តែម្តង ដោយសារតែការរៀបចំបែបនេះគឺស្រដៀងនឹងទ្រុងសត្វ ឬគុក។ ទិដ្ឋភាពបែបនេះ សបង្ហាញនូវគោលគំនិតថ្មីមួយដែលយល់ថា “សុវត្ថិភាពអាចទទួលបាននៅពេលដែលមានជម្រឹងដែកការពារ” ជាជាងរំពឹងទៅលើ ស្មារតីការពារក្នុងសហគមន៍ពីការគម្រាមកំហែងខាងក្រៅ ដែលយើងធ្លាប់មានតាំងពីសម័យមុនមក៕

កង្វះចរន្តខ្យល់ចេញចូលក្នុងផ្ទះល្វែង
កង្វះពន្លឺធម្មជាតិក្នុងផ្ទះ